Monument bij Wellebrege (foto Date Walsweer)
Herdenking bij monument Wellebrug
Op 15 april 2020 vindt een herdenking plaats van de Slag om de Wellebrêge, die 75 jaar geleden plaatsvond op 15 april 1945.
De herdenking wordt georganiseerd door de familie van de bij deze gebeurtenis gesneuvelde verzetsman Jacob Nagelhout en Dorpsbelang Woudsend.
De plaats van de herdenking is het gedenkteken naast de brug in Koufurderigge, op de plek van laatste stukje “strjitwei”.
Het monument bevat de geschiedenis van de brug en het ontstaan van Koufurderigge, alsmede een weergave van de gebeurtenissen op 15 april 1945. Ook is de tekst geplaatst van het gedicht “De ballade fan de Wellebrêge van Douwe Tamminga.
Op initiatief van Piet Yntema is dit monument geplaatst in 2013, 68 jaar na april 1945, na het gereedkomen van de grote infrastructurele wijziging ter plaatse. Het gedenkteken is namens Dorpsbelangen Woudsend ontworpen door Date Walsweer.
Tijdens de herdenking zullen familieleden het verhaal van 15 april 1945 vertellen en het gedicht van Douwe Tamminga voorlezen. Er zullen kransen en bloemen worden gelegd door de twee nog levende zusters van Jacob Nagelhout en door een vertegenwoordiging van Dorpsbelang Woudsend. Ook zal er worden gesproken door een vertegenwoordiger van de Gemeente Súdwest Fryslân.
De herdenking begint om 15.00 uur.
Informatie over "De slag om de Wellebrug".
In het voorjaar van 1945 waren de Binnenlandse Strijdkrachten zeer actief in de nog bezette gebieden. Ze beschikten over veel wapens.
Zuid-Nederland was al bevrijd en de geallieerden rukten op naar het noorden.
Eén van de actieve verzetsgroepen was die van Woudsend.
De Woudsender brug.
Op vrijdagavond 13 april 1945 kregen ze een opdracht. Bewaak de Woudsender brug.
Nadat ze de wapens uit de schuilplek op het Indijksterkerkhof hadden gehaald, ging een deel van de groep naar de brug. Jacob v.d.Wal en Binne Westerhof draaiden de brug af. Het was aardedonker en ze hoorden de Duitsers met paard en wagen richting Lemmer trekken. “Niet schieten voordat de Duitsers schieten”, hadden ze te horen gekregen. Jochem de Vries leende een fiets omdat hij zijn jas wilde halen. Hij was nog maar net de hoek om of hij hoorde: “Halt aussteigen”. Met een smoesje over een zieke moeder kletste hij zich eruit.
De anderen hadden de patrouille inmiddels ook gehoord en verschuilden zich.
Plotseling hoorden ze een schot. Het was geruime tijd stil gebleven, toen de mannen hun schuilplaatsen verlieten en weer op weg naar de brug gingen. Er waren mensen bij de brug! Gelukkig het bleek commandant Nauta te zijn. De spanning was verbroken.
Enige uren later ging de Woudsender brug met daverend geweld de lucht in.
Een KP ploeg bleek andere orders te hebben gekregen dan de Woudsender ploeg die de brug moest bewaken. Dit tekende de chaotische tegenstellingen in die dagen binnen het Nederlandse verzet.
De volgende dag
Die zaterdag zaten de mannen op de boerderij van Kees van Brug. Ze maakten de wapens schoon. Plotseling weigerde een sten al dienst. Er zat geen beweging meer in. Jacob v.d.Wal begon te experimenteren en een geweldige knal bewees dat het hem gelukt was. Jacob Nagelhout was echter zo geschrokken dat hij onder een kast was gekropen. Hij dacht dat de boerderij geraakt was. Later dachten de groepsleden aan dit voorval terug als een voorteken.
De Wellebrug
Die zondag was het prachtig weer. Het beloofde een mooie dag te worden. Het was de verjaardag van Jacob Nagelhout. ‘s Middags kreeg de groep een nieuw bevel: “De Wellebrug afdraaien en bewaken”. Niemand die dacht dat dit een hachelijke onderneming zou worden.
Ze verzamelden bij Dirk Okma. Daar kregen ze te horen dat in de keuken bij boer Jan Okma twee Duitsers zaten. Met een wijde boog naderden de mannen de boerderij en overvielen de twee Duitsers. Het waren nog jongens. Ze gaven zich snel over en werden opgesloten in de kelder bij Jan Okma. Even later werd een Duitser, die vanuit Sneek kwam, onschadelijk gemaakt en bij de andere twee opgesloten.
Een man op een oude fiets waarschuwde dat er drie wagens met acht Duitsers
onderweg waren. De mannen verschuilden zich met stens en karabijnen achter de bomen. Alleen groepslid Karl ging midden op de weg staan. Hierdoor waren de Duitsers volledig van slag en lieten zich overbluffen. Ook deze acht werden gevangen gezet. Dat maakte het totaal op elf krijgsgevangenen.
Weer naderden er Duitsers. Ditmaal vijf op (gestolen?) fietsen. Van verre riepen ze al “Nicht schiessen, nicht schiessen”. Terwijl ze met witte zakdoeken zwaaiden gaven ze zich over. Zestien Duitsers zaten in de kelder bij Jan Okma toen ze de brug afdraaiden. Twee Duitsers bij de brug waren richting Lemmer gevlucht.
De doorgang was gestremd!
De groep verschool zich achter een mestvaalt en achter de bomen langs de weg. Ze hoorden de Duitsers naderen. Het bleken 52 tot de tanden bewapende soldaten te zijn. Die begonnen lukraak te schieten. Om de posities niet te verraden werd nog niet geantwoord. Van achter de mestvaalt klonk de eerste knal. Een Duitse soldaat was geraakt. Een vuursalvo volgde op de mestvaalt. Groepslid Karl werd door zijn schouder geschoten. Het bloed kleurde zijn jas rood maar hij vocht door.
Even later ging een deel van de Duitsers de Woudsenderweg op en kreeg de verdedigers van achteren in beeld. Jacob Nagelhout lag achter een polderdijkje. Toen hij zich oprichtte om te schieten weigerde zijn bren. Een ogenblik later sloeg hij achterover. Karl geeft een schreeuw en waagt zich in het vrije veld en haalt met zijn mitrailleur de schutter uit de boom. De Duitsers vluchtten weg. De acties van de Woudsenders was geslaagd en ze hebben het pad voor de bevrijders geëffend. Eén van hen viel in de heldenstrijd als offer voor de vrijheid.
Helaas, de volgende dag 16 april kwamen de Duitsers terug. De gewaarschuwde Canadezen kwamen net te laat om te voorkomen dat de Duitsers de brug alsnog opbliezen.
Eén van de groepsleden was de geheimzinnige Karl (Erwin Albrecht) Hij was een gedeserteerde Duitse soldaat en gevlucht uit Dachau en speelde een belangrijke rol in de groep
Jacob Nagelhout viel in de strijd op de dag dat hij 28 jaar werd. Hij zou die zomer gaan trouwen. Zijn maten hadden hem die dag “nog vele jaren” gewenst. Niet wetende wat er die dag zou gebeuren.
Terwijl de Canadezen Leeuwarden binnenreden en Friesland bevrijdden, stierf Jacob Nagelhout voor onze vrijheid.
Dit verhaal is een bewerking van een krantenartikel uit HET NOORDEN van 1 mei 1965.
Jacob Nagelhout ( uit archief familie Nagelhout)